Teoiric Na Gceart Neamhshonraithe

• Author: Éamon Mac Créabháin
• Position: BCL (Dlí agus Gaeilge) III, UCC
• Pages: 85-91

TEOIRIC NA GCEART NEAMHSHONRAITHE

Éamon Mac Créabháin*

De thoradh theoiric na gceart neamhshonraithe, bíonn na cúirteanna

ag tabhairt aitheantais do shraith de chearta tábhachtacha a bhíodh gan

aitheantas faoi Bhunreacht na hÉireann roimhe sin; ach mar sin féin,

baineann aistarraingtí móra léi freisin maidir leis an éiginnteacht a

chruthaíonn sí agus an méid roghanna a thugann sí don Breithiúntacht.

A RÉAMHRÁ

Réimse dlí amháin a spreagann suim an-mhór i ndlíodóirí agus i lucht

léinn an dlí ná Airteagal 40 agus teoiric na gceart neamhshonraithe. Tugadh

an teoiric isteach agus rinneadh forbairt uirthi sna 1960í. Ag an am sin bhíodh

breithimh an-chruthaitheacha agus an-dinimiciúla ar ról na cúirte uachtaraí.

Roimhe sin, bhíodh an dlí, agus go mór mhór an dlí bunreachtúil,

léirmhínitheach seachas cruthaitheach agus mar sin, thainig tréimhse de

ghníomhaíocht bhreithiúnach chun cinn i stair dhlí na hÉireann as an gcur

chuige cruthaitheach liobrálach, raidiciúil nua sin.

Ní bhíodh an cur chuige nua sin gan cháineadh áfach. Bhíodh dlíodóirí

agus lucht léinn coimeádach sceiptiúil i léith na teoirice. Cheap said go

mbeadh sí ro-sholúbtha, go gcumfaí cearta dá barr nár thuig scríbhneoirí

Bhunreacht na hÉireann agus nár shamhlaíodar a bheith san áireamh in

Airteagal 40.3.

Pléifidh mé na nithe seo a leanas san aiste seo: tús na teoirice, forbairt

na teoirice, na fadhbanna a bhaineann leis an teoiric agus an teoiric agus an

todhchaí.

B TÚS NA TEOIRICE

I gcás an speictream leathan ceart atá aitheanta faoin teoiric anois a

bheith faoi dhióspóireacht, is é cás Ryan1 an pointe tosaigh loighciúil. Chaill

an gearanaí an cás de réir na fianaise, ach mar sin féin tá an cás sin fíor-

thábhachtach fós mar ba é sin an chéad chás inar thug an chúirt uachtarach

aitheantas don teoiric agus inar ghlac sí leis go raibh cearta ag an ngearanaí

faoi 40.3.1º nach raibh luaite go sonrach san Airteagal; an ceart chun iomláine

choirp, an ceart chun saorghluaiseachta sa stát agus an ceart chun pósta.

Chuir Kenny B tús leis an teoiric san Ard-Chúirt: ‘[P]ersonal rights …

are not confined to those specified in Article 40, but include all those rights

which result from the Christian and democratic nature of the state.’2 Lean sé

air: ‘[T]he words ‘in particular’ … indicate that the guarantee is not confined to

the rights specified in Article 40 but extends to other personal rights of the

citizens.’3

85

* BCL (Dlí agus Gaeilge) III, UCC

1 Ryan v Attorney General [1965] IR 294.

2 [1965] IR 294, 313.

3 ibid 314.